Szalka Petriego to jedno z najważniejszych naczyń laboratoryjnych używanych w mikrobiologii. Została wynaleziona w 1887 roku przez niemieckiego bakteriologa Juliusa Richarda Petriego, asystenta słynnego Roberta Kocha – odkrywcy bakterii gruźlicy. Celem wynalazku było stworzenie prostego i skutecznego sposobu do hodowli mikroorganizmów, w szczególności bakterii i grzybów, na pożywkach stałych. Pomysł Petriego, choć z pozoru prosty, zrewolucjonizował badania mikrobiologiczne i do dziś pozostaje niezmiennie używany w laboratoriach na całym świecie.
Budowa i materiał – jak wygląda płytka Petriego?
Typowa szalka Petriego ma kształt okrągłej podstawki o płaskim dnie i niskich ściankach bocznych, przykrytej nieco większą pokrywką. Szalki petriego produkowane są w różnych rozmiarach – najczęściej o średnicy od 60 do 150 mm. Najbardziej klasyczne modele wykonuje się z wysokiej jakości szkła sodowo-wapniowego, jednak we współczesnych laboratoriach powszechnie stosuje się również szalki jednorazowe z tworzywa sztucznego, szczególnie gdy wymagana jest pełna sterylność. Takie szalki często są dostarczane w opakowaniach po kilka lub kilkadziesiąt sztuk i mogą być sprzedawane już jako sterylne, gotowe do użytku.
Do czego służy szalka Petriego i jak się ją stosuje?
Podstawowym zastosowaniem jest prowadzenie hodowli mikroorganizmów. W tym celu na szalce petriego nanosi się warstwę jałowej pożywki – najczęściej agaru – który po zastygnięciu tworzy stałe podłoże do namnażania mikroorganizmów. Następnie, przy pomocy pipety Pasteura lub innego aplikatora, aplikuje się kroplę roztworu zawierającego mikroorganizmy. Całość wstawia się do inkubatora, gdzie panują warunki odpowiednie do rozwoju bakterii lub grzybów: odpowiednia temperatura, wilgotność i wentylacja. Po kilku do kilkudziesięciu godzinach, w zależności od szczepu i środowiska, na powierzchni pożywki zaczynają pojawiać się kolonie drobnoustrojów.
Płytki Petriego w praktyce laboratoryjnej i diagnostycznej
Szalki Petriego są stosowane nie tylko do rutynowych analiz mikrobiologicznych, lecz również do badań czystości powietrza, monitoringu sanitarnego, testów antybiotykowych czy edukacji akademickiej. W laboratoriach diagnostycznych służą do izolowania patogenów z próbek biologicznych, np. wymazów, a także do testowania lekowrażliwości bakterii. Ponadto mogą służyć jako pojemniki do transportowania próbek lub do eksperymentów z zakresu biologii komórkowej.
Jak prawidłowo korzystać z szalki Petriego?
Obchodzenie się z szalką petriego wymaga podstawowej wiedzy laboratoryjnej. Przed naniesieniem pożywki lub inokulatu, szalka (jeśli nie jest fabrycznie sterylna) powinna być wysterylizowana np. w autoklawie. Podczas pracy należy unikać kontaktu wewnętrznych powierzchni szalki z otoczeniem, aby zapobiec kontaminacji. Szalki petriego powinny być zawsze przechowywane w pozycji odwróconej (pokrywką na dole), co zapobiega skraplaniu się pary wodnej i jej kapania na pożywkę. Po zakończeniu eksperymentu użyte szalki należy traktować jako potencjalnie skażony materiał i utylizować zgodnie z procedurami BSL (biosafety level).